Wet Zorg en dwang

Onvrijwillige zorg is zorg tegen de wil van de bewoner of tegen de wil van de vertegenwoordiger van de bewoner.  Onvrijwillige zorg kan over van alles gaan, bijvoorbeeld het verplicht innemen van bepaalde medicijnen of het uitvoeren met medische controles zonder dat de bewoner het wil.

Onvrijwillige zorg kan alleen ingezet worden als het noodzakelijk is om ‘ernstig nadeel’ voor de bewoner of zijn omgeving te voorkomen en er geen ander, minder ingrijpende mogelijkheid meer kan worden ingezet. Onvrijwillige zorg moet zo kort mogelijk duren en moet regelmatig besproken worden door een team zorgprofessionals en de bewoner of de vertegenwoordiger.

Onvrijwillige zorg mag alleen ingezet worden als er sprake is van ernstig nadeel. Ernstig nadeel geldt voor de volgende situaties of als de kans groot is dat dit gebeurt:

• levensgevaar, ernstig lichamelijk letsel, ernstige psychische, materiële, immateriële of financiële schade, ernstige verwaarlozing, maatschappelijke achteruitgang of ernstig verstoorde ontwikkeling van de bewoner of iemand anders;
• bedreiging van de veiligheid van de bewoner, bijvoorbeeld doordat hij onder invloed van een ander raakt;
• hinderlijk gedrag van de bewoner dat agressie van anderen oproept;
• gevaar voor de algemene veiligheid van personen of goederen.

Wilsonbekwaam

Een bewoner beslist zelf of hij/zij het eens is met de voorgestelde zorg. Dat kan alleen als de bewoner wilsbekwaam is. Niet iedere bewoner kan belangrijke beslissingen nemen. Van sommige bewoners is door een expert vastgesteld dat ze wilsonbekwaam zijn. Een bewoner kan op het ene onderdeel wilsonbekwaam zijn, terwijl hij over een ander onderwerp nog zelf kan beslissen.

Iemand is wilsbekwaam als hij per situatie of beslissing:

• De informatie over de zorg of behandeling kan begrijpen en er goed over kan nadenken.
• Begrijpt wat de gevolgen van een besluit zijn.
• Weet dat hij een besluit neemt.

De wilsbekwame bewoner beslist altijd zelf of hij bepaalde zorg wel of niet wil, ook als de vertegenwoordiger een andere mening heeft.

Rol van de vertegenwoordiger

Voor de bewoner die niet zelf kan beslissen, beslist de vertegenwoordiger. De vertegenwoordiger heeft recht op een kopie of op het doorlezen van een gedeelte van het zorgdossier. De vertegenwoordiger krijgt alleen de informatie die nodig is om te beslissen over de genoemde zorg. Ook moet de vertegenwoordiger informatie krijgen over het gebruik van onvrijwillige zorg en de voor- en nadelen ervan. Als er andere mogelijkheden zijn, moet de vertegenwoordiger daar ook informatie over krijgen. De vertegenwoordiger en de zorgverleners moeten de bewoner zoveel mogelijk betrekken bij het nemen van beslissingen over onvrijwillige zorg.

Wie is de vertegenwoordiger?

Wettelijk is afgesproken wie vertegenwoordiger van een wilsonbekwame bewoner kan zijn:

• een mentor = benoemd door de rechter
• een schriftelijk gemachtigde = benoemd door de wilsbekwame bewoner zelf (schriftelijk afgesproken)
• de echtgenoot of de geregistreerde partner van de bewoner = niet benoemd, vrijwillig
• een ouder, kind, broer, zus, grootouder of kleinkind = niet benoemd, vrijwillig

De vertegenwoordiger mag de zorgafspraken niet accepteren. De vertegenwoordiger kan de cliëntvertrouwenspersoon om hulp vragen bij dit proces. Uiteindelijk beslist De Haven of de onvrijwillige zorg wel of niet wordt toegepast.

Het stappenplan

De Wet zorg en dwang zorgt ervoor dat de bewoners zoveel mogelijk vrijwillige zorg krijgen. Onvrijwillige zorg kan pas gegeven worden als alle minder heftige mogelijkheden onvoldoende uitkomst hebben gegeven.

Wanneer de bewoner, vertegenwoordiger en De Haven het niet eens zijn over de onvrijwillige zorg, dan moet De Haven het stappenplan uit de Wet zorg en dwang gebruiken. Dit stappenplan moet in bepaalde situaties ook gebruikt worden als de bewoner, vertegenwoordiger en De Haven het wel met elkaar eens zijn. Deze situaties zijn: het gebruik van bepaalde gedrag veranderende medicatie, het verminderen van de bewegingsvrijheid en insluiting.

De bewoner en vertegenwoordiger worden betrokken bij het gebruik van het stappenplan en mogen bij ieder overleg aanwezig zijn. Ook kunnen zij de cliëntvertrouwenspersoon inschakelen om te helpen bij de overleggen.

Het stappenplan houdt in:

1.      De eerst verantwoordelijk verzorgende en de specialist ouderengeneeskunde bespreken met minstens één andere hulpverlener om te onderzoeken of er mogelijkheden zijn voor vrijwillige zorg.

2.      Als blijkt dat het niet lukt om vrijwillige zorg in te zetten, worden er uitgebreidere overleggen ingepland met meer experts. Er wordt een expert van een andere afdeling gevraagd om mee te denken. Als dat niet voldoende steun geeft wordt een expert van buiten De Haven uitgenodigd bij de overleggen. Het doel van deze overleggen is om alsnog een vrijwillige mogelijkheid te vinden. Als dat niet lukt wordt de minst heftige vorm van onvrijwillige zorg in gezet.

3.      Als na deze overleggen vast is komen te staan dat onvrijwillige zorg echt noodzakelijk is en er op dat moment geen vrijwillige mogelijkheden zijn, wordt er iedere zes maanden een overleg gepland. In deze overleggen wordt besproken of er mogelijkheden zijn om de onvrijwillige zorg te veranderen in vrijwillige zorg.

Vragen of klachten

De bewoner en vertegenwoordiger hebben recht op hulp als ze vragen of klachten hebben over onvrijwillige zorg. De cliëntvertrouwenspersoon Wet zorg en dwang biedt deze hulp. U kunt bij iedere vraag of klacht bij de clientvertrouwenspersoon terecht. De cliëntvertrouwenspersoon is niet in dienst van De Haven, is niet onder invloed van iemand anders en werkt vertrouwelijk.

De cliëntvertrouwenspersoon bezoekt De Haven regelmatig om in gesprek te gaan met bewoners en vertegenwoordigers. U kunt in de Havenberichten vinden wanneer deze bezoeken gepland staan.

U kunt gerust contact opnemen met de cliëntvertrouwenspersoon als u een vraag, klacht of probleem heeft dat te maken heeft met de Wet zorg en dwang.

Brigitte Stevens  – Stichting Stemgever (voorheen Zorgstem)

Telefoonnummer: 088  -67 810 00

De Wet zorg en dwang is geen makkelijke wet. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, neem dan contact op met een zorgmedewerker van De Haven. De website www.dwangindezorg.nl is ontwikkeld in opdracht van het ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Daar vindt u veel extra informatie en folders.